Cognitieve dissonantie deel II
Zoals beloofd zou ik een vervolg schrijven op de blog over cognitieve dissonantie. Het vorige blog ging vooral over cognitieve dissonantie bij 'slachtoffers'. Dit blog zal vooral gaan over de cognitieve dissonantie bij omstanders en hulpverlening. De cognitieve dissonantie bij omstanders is namelijk de factor die flying monkeys creëert.
In een eerdere blog schreef ik al over flying monkeys. Mensen uit de omgeving van de narcist die nog geen kijkje hebben gehad achter het masker. Mensen die nog steeds tegen die uiterst charmante vertoning aankijken en ook wéigeren te geloven dat er achter dat masker een totaal andere persoon zit. Zéker niet de persoon die jíj beschrijft. Wat jij beschrijft komt niet overeen met hun waarneming en leidt tot ongemak bij de aanhoorder. Zoals gesteld in het vorige blog doet men er alles aan om de dissonantie te verminderen. Zij zijn ervan overtuigd dat de narcist een uiterst charmant iemand is, en die overtuiging wordt uitgedaagd door jouw verhalen. Ze zullen jou eerder wantrouwen dan toegeven dat zij het misschien bij het verkeerde eind hebben. Dit is een gegeven waar je helaas weinig tegen kunt doen. Een innerlijke overtuiging verander je niet zomaar. Wel kun je erop vertrouwen dat de narcist vroeg of laat door de mand valt... echter alleen maar door hun eigen gedrag. Proberen andere te overtuigen heeft dan ook geen zin en zal het wantrouwen alleen maar voeden, omdat je de dissonantie op dat moment voedt... wat juist averechts werkt.
Tegelijkertijd heeft ieder mens zijn eigen overtuigingen over de mensheid en het leven, zijn eigen beeld van de wereld. Zodra een persoon ergens mee geconfronteerd wordt dat niet past in dat wereldbeeld dan leidt dat ook tot cognitieve dissonantie: de werkelijkheid is in conflict met de eigen overtuigingen. Zo hebben de meeste mensen wel een beeld van hoe een psychisch instabiel persoon er uit ziet. Dus: dat herkennen ze wel, toch? Nee dus. Aan de buitenkant is zeker een narcist vaak níet te herkennen, of tenminste: niet makkelijk. Dit idee is voor veel mensen erg oncomfortabel en zij willen graag blijven geloven dat zij dit wél herkennen, dat maakt de wereld voor hen een stuk veiliger. En ergens kan ik het ze niet kwalijk nemen: ik geloofde óók in het goede in ieder mens, dat was mijn innerlijke overtuiging. Ieder mens heeft iets goeds in zich en ieder mens wil het juiste doen, ieder mens is in staat om liefde te voelen etcetera. Het werd een harde wake-up call!! Reden voor mij om duidelijke grenzen te stellen en bepaalde gedragingen beslist NIET meer te accepteren.
Helaas is dit ook een wereldbeeld dat je veel tegenkomt bij hulpverleners, zeker bij de jonge onervaren hulpverleners. Ik zie eigenlijk niet anders in mijn praktijk: cliënten die al meerdere therapeuten hebben gezien en daar geen steek verder kwamen omdat ze regelrecht worden tegengesproken als ze hun ervaringen beschrijven. Zo'n muur van onbegrip is funest, de cliënt voelt zich nog meer onbegrepen en geïsoleerd met alle gevolgen van dien.
Een andere valkuil is het beeld dat men vaak heeft van het ouderschap: elke ouder houdt van zijn kind, elke ouder heeft het beste voor met zijn kind, elke ouder heeft een goede intentie... en ga zo maar door. Ook dit is helaas niet altijd het geval en dat is voor de meeste mensen beslist niet voor te stellen. En helaas vindt je deze mensen ook terug in de jeugdhulpverlening. Gevolg: jarenlang gesteggel over de hoofden van de kinderen heen waarbij de kinderen zelf níet gezien en gehoord worden. Ze noemen het 'vechtscheiding', waarvan Jan Storms (auteur van 'destructieve relaties op de schop') al schreef: meestal betreft het een voortdurende strijd tussen een vechtende (destructieve) en een beschermende ouder. Destructieve ouder??? Bestaan die dan? JA!
Narcisme is een zich herhalend patroon waarbij erfelijkheid een rol speelt in combinatie met een traumatische jeugd. Een kind van een narcistische ouder dat vervolgens opgroeit bij die bewuste ouder is een getraumatiseerd kind met deze aanleg en loopt dus een groot risico zelf een narcistische ouder te worden, hij/zij neemt het balletje dus over en als we de cirkel niet doorbreken kan hij/zij deze weer doorgeven aan zijn/haar kinderen... een simpele waarheid die velen nog niet onder ogen willen zien. Hiermee is niet gezegd dat alle kinderen van een narcist zelf narcistisch worden, dat hangt van meerdere factoren af. Dat dit geen florissant wereldbeeld is realiseer ik me wel degelijk, maar ontkenning van deze feiten is funest voor de mensen die het overkomt!
Sjoukje Varwijk is kennis-en ervaringsdeskundige op het gebied van Narcistische mishandeling. In haar praktijk (Ready4Reset, voorheen praktijk CoBeSlaN) biedt zij hulp aan mensen die hiermee te maken krijgen.
