De empaat en cognitieve dissonantie

Cognitieve dissonantie als valkuil voor de empaat

In de reeds geschreven blogs zijn al verschillende onderwerpen de revue gepasseerd. Vaak zijn het empaten (HSP'ers) die in de val lopen van een narcist.

Cognitieve dissonantie ontstaat als gevolg van de dans tussen goed en kwaad gedrag dat de narcist laat zien. Is hij nou goed of is hij nou slecht? Bij fullblown narcisme (de echte persoonlijkheidsstoornis of extreem narcisme) is het vaak zo dat het goede gedrag voortkomt uit een slechte intentie: een lokkertje om je binnen boord te houden of een maniertje om goed voor de dag te komen, 'kijk mij goed zijn!', vaak ligt het er dan net iets te dik bovenop. Ik denk dan aan het gezegde: 'If something looks to good to be true... it probably is!', of in het Nederlands: als iets te goed lijkt om waar te zijn, dan is dat waarschijnlijk ook zo...

Als empaat of hooggevoelig persoon lopen we heel makkelijk in de valkuil van de narcist, om de eenvoudige reden dat we zo graag het goede wíllen zien in de ander... ook al zijn er zoveel waarschuwingssignalen dat er iets niet klopt. Daarnaast zijn we ook erg ruimhartig, vergeven we erg makkelijk en willen we vooral ook lief gevonden worden.

In Amerika is er onderzoek gedaan onder de slachtoffers van narcistische mishandeling en uit dit onderzoek komt het volgende naar voren: vrijwel alle slachtoffers hadden twee kenmerken gemeen, ze scoorden uitzonderlijk hoog in de bell-curve op de volgende eigenschappen:

• een hoge mate van toegeeflijkheid;
• een zeer sterk ontwikkeld geweten.

Deze beide eigenschappen in combinatie met de cognitieve dissonantie maakt het voor het slachtoffer extra moeilijk om de waarheid onder ogen te zien. Dit heeft te maken met een hoge mate van dienstbaarheid naar de ánder. Net als narcisme en empathie kun je de mate van dienstbaarheid ook weergeven op een continuüm: dienstbaarheid naar jezelf op het ene uiterste en dienstbaarheid naar de ander op het andere uiterste. De hoge mate van toegeeflijkheid en het zeer sterk ontwikkelde geweten maken dat het slachtoffer van nature ingesteld is om dienstbaar te zijn naar de ander, zichzelf wegcijferend, waarbij de narcist op het andere uiterste verblijft en alles en iedereen in dienst ziet van zichzelf .

Toegeeflijkheid naar de narcist is echter onbegonnen werk, je geeft ze een vinger, vervolgens willen ze je hele hand en zodra ze die hebben gaan ze voor je onderarm. Ze zijn nooit tevreden als ware rupsjes nooitgenoeg. Daarnaast zullen ze gebruik maken van je sterk ontwikkelde geweten door hierop in te spelen en te proberen je met een schuldgevoel op te zadelen. Als ze je onderarm niet krijgen zijn ze diep ontevreden, en als empaat wil je je partner graag tevreden zien dus.... Tegelijkertijd overwegen we serieus of we ze die onderarm niet moeten geven, of we wel voldóende geven.... ons geweten knaagt.

Let wel: als ze je onderarm hebben gaan ze voor de hele arm, en steeds verder en uiteindelijk voor je hele zelf, tot ze je helemaal hebben ingepalmd. 

Narcisme daagt ons uit om onze balans te zoeken: daar waar we te dienstbaar zijn naar de ander en onszelf vergeten vraagt het leven van ons om hierin evenwicht aan te brengen, evenals het meer in evenwicht brengen van geven en nemen. 

Het vervelende is dat veel empaten dit als kind niet geleerd hebben. Ze hebben niet geleerd om gezonde grenzen te stellen, het woordje nee komt vaak niet in hun woordenboek voor en ze hebben vooral geleerd zich aan te passen en lief te zijn. Zo vaak hoor ik het hier: 'ja maar ik wil mijn fatsoen houden', 'ja maar toen en toen was ik ook niet zo lief...'. Als je dit afzet tegen de acties en het handelen van de narcist dan ben je nog steeds behoorlijk heilig! Fatsoen is een principe dat de narcist totaal níet begrijpt, voor hem is het wel grappig, want hoe harder jij probeert je fatsoen te houden hoe verder hij komt! Een duidelijke NEE is misschien niet zo fatsoenlijk of lief, maar wel hetgeen de narcist begrijpt... 

Luister naar je lichaam: schiet het in de stress? Dan word er een grens overschreden. Word je bewust van jezelf, word je bewust van je grenzen, en zodra je die hebt: stel ze dan ook: tot hier en niet verder! Dit is de enige manier om jezelf niet te verliezen in een relatie. Iemand die écht van je houdt zal je grenzen respecteren...

Sjoukje Varwijk is kennis-en ervaringsdeskundige op het gebied van Narcistische mishandeling. In haar praktijk (Ready4Reset, voorheen praktijk CoBeSlaN) biedt zij hulp aan mensen die hiermee te maken krijgen.

Kijk voor meer informatie op www.ready4reset.nl

©Ready4Reset